Geschiedenisatelier.nl

Kenmerkend aspect 27: Rationeel optimisme en ‘verlicht denken’ dat werd toegepast op alle terreinen van de samenleving: godsdienst, politiek, economie en sociale verhoudingen.

De Verlichting is de naam voor een periode die ongeveer samenvalt met de 18e eeuw. De periode wordt gekenmerkt door een nieuwe manier van denken. Problemen in de samenleving konden worden opgelost door het verstand, de ratio te gebruiken. Deze nieuwe manier van denken zien we echter ook al in de tweede helft van de 17e eeuw. De naam is achteraf gegeven aan deze periode en verwijst naar licht dat gaat schijnen in de duisternis. Het woord verlichting draagt in zichzelf optimisme mee, want waar het eerst nog donker was, gaat het licht van de kennis schijnen. In het Duits gebruikt men de term Aufklärung voor deze periode, dat betekent zoiets als verklaring of opheldering, en ook die naam laat in de basis het idee van vooruitgang en verbetering zien.

Lees verder “De Verlichting”

Kenmerkend aspect: De bijzondere plaats in staatkundig opzicht en de bloei in economisch en cultureel opzicht van de Nederlandse republiek

Het bestuur van het gewest Holland werd voor een belangrijk deel geleid door de raadspensionaris. Hij bepaalde voor een belangrijk deel de agenda van Statenvergadering en voerde de afgevaardigden van het gewest in de Staten-Generaal aan. Daarnaast onderhield hij contacten met het buitenland. Omdat het gewest Holland in de Republiek het meest welvarend was en daardoor ook de hoogste belasting afdroeg, was de functie van de raadspensionaris één van de belangrijkste in de Republiek. Naast een raadspensionaris was er ook een stadhouder. Deze voerde de legers en vloot van de gewesten aan in tijden van oorlog. Omdat de Republiek in oorlog was met Spanje was ook deze functie erg belangrijk.  Vanaf 1585 was Maurits de stadhouder van Holland en Zeeland (en later ook van andere gewesten), vanaf 1586 was Johan van Oldenbarnevelt raadspensionaris van Holland.

Lees verder “Johan van Oldenbarnevelt wordt onthoofd, 1619”

Kenmerkend aspect: Wereldwijde handelscontacten, handelskapitalisme en het begin van een wereldeconomie

Op het einde van de 16de eeuw voeren Nederlandse handelaren wel bij hun handelscontacten met de Spanjaarden. Ook al was er oorlog, toch was er een levendige handel in specerijen, wijn, zijde en verfstoffen tussen handelaren van de twee vijanden. De handelaren van de Republiek verkochten  deze weer door aan heel Noordwest-Europa. Het leverde de Republiek een enorme rijkdom op. In 1598 stelde Filips II daarom een handelsembargo met de Nederlanden in. Zijn besluit werkte echter averechts. De Nederlanders gingen zelf op zoek naar de producten en investeerden veel geld in het opzetten van winstgevende handelsroutes. Zij zouden daarin zeer succesvol zijn.

Lees verder “Coen verplaatst het bestuurscentrum van de VOC naar Batavia, 1619”

Filips II was woedend toen hij hoorde van het nieuws van de beeldenstorm. Hij vond dat vooral de hoge edelen die namens hem bestuurden niet goed hadden opgetreden om deze wanorde te voorkomen en herstellen. Hij stuurde een leger naar de Nederlanden om orde op zaken te stellen, met aan het hoofd de hertog van Alva. Voordat dat leger er echter was, was de orde en rust in de Nederlanden al enkele maanden teruggekeerd. Alva en zijn legers arriveerden namelijk pas in augustus 1567, een jaar na de beeldenstorm. Door de mensen in de Nederlanden werd de komst van Alva en zijn vele soldaten daarom vooral gezien als een provocatie.

Lees verder “De komst van Alva, 1567”

Kenmerkend aspect: Het streven van vorsten naar absolute macht

In 1550 vaardigde Karel V enkele wetten uit die bekend zijn gaan staan als de Bloedplakkaten. De naam ervan doet al vermoeden dat de wetten en maatregelen weinig vriendelijke maatregelen omvatten, het gaat om de vervolgingen en veroordelingen van de steeds groter wordende groep protestanten. Tussen 1523 en 1565 zijn in de Nederlanden ongeveer 1300 mensen ter dood veroordeeld. Deze wetten laten ook de eerste sporen zien van het vorstelijk absolutisme dat in Europa vooral in de zeventiende eeuw door vele koningen werd nagestreefd.

Lees verder “Instelling van de Bloedplakkaten, 1550”

Kenmerkend aspect: De protestantse reformatie die de splitsing van de christelijke kerk in West-Europa tot gevolg had

In 1521 moest de Duitse monnik Maarten Luther verschijnen op de Rijksdag in Worms. Op zo’n rijksdag riep de Habsburgse keizer alle vorsten uit het Duitse rijk bijeen om te praten over belangrijke zaken en juist in 1521 was daar alle reden toe. Naast enkele onderwerpen als oorlog en het bestuur, moest Maarten Luther toen verantwoording afleggen voor zijn ideeën over het geloof, hij moest ze zelfs ten overstaan van de keizer herroepen. Hoe had het eigenlijk zover kunnen komen en wat gebeurde er op en na deze rijksdag?

Lees verder “Luther verschijnt voor de Rijksdag in Worms, 1521”

Kenmerkend aspect: Het begin van staatsvorming en centralisatie

Koningen lieten zich van oudsher al bijstaan door adviseurs die hen konden helpen bij het nemen van beslissingen. In de middeleeuwen groeide een systeem waarin een koning zich omringde met edelen. Deze stonden hem met raad en daad bij en in ruil daarvoor kregen deze edelen gebieden die ze in naam van de koning mochten besturen. Zij namen de besluiten en spraken recht over de onderdanen. Vaak echter kwam er van het motto “in naam van de koning” niet veel terecht en werden de gebieden decentraal bestuurd. Dat betekent dat veel edelen niet zo veel te maken hadden met de koning, ze konden op eigen houtje besturen en recht spreken.

Lees verder “Instelling van drie Collaterale Raden, 1531”

De afbeelding bij de tijd van ontdekkers en hervormers is een detail uit een schilderij met de titel Beeldenstorm in een kerk dat geschilderd is in 1630 door Dirck van Delen, maar gaat over de gebeurtenissen in de late zomer van 1566, in de eeuw van de ontdekkers en de hervormers. Het schilderij hangt in het Rijksmuseum en is één van de weinige schilderijen die er van de beeldenstorm zijn gemaakt.

Lees verder “Beeldenstorm in een kerk”

Toen ik had bedacht dat ik mijn logboek weer eens uit het stof wilde halen en de site een beetje vorm had gekregen door het mooie thema, moest ik op zoek naar afbeeldingen die ik voor de bovenkant van de site kon gebruiken. Tien welteverstaan, want ik wilde van ieder tijdvak uit het Nederlands geschiedenisonderwijs een iconische afbeelding hebben, een foto, schilderij of wat dan ook dat naar mijn mening zo goed mogelijk de tijdsgeest vat van zo’n tijdvak.

Lees verder “De grotten van Lascaux”